- info@bilimbellegimiz.net
- Ankara / TÜRKİYE
- İletişim
Prof. Dr. Sevim Tekeli / Akademik Hayatı
AKADEMİK HAYATI
1948 yılında Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih, Coğrafya Fakültesi Felsefe bölümü'ne girerek 1951 yılında mezun olmuştur. Tekeli, 1952'de aynı fakültenin Bilim Tarihi Kürsüsü'ne asistan olarak atan- miş ve 1956'da "Nasruddin, Takiyüddin ve Tycho Brake'nin Rasat Aletlerinin Mukayesesi" adlı Tezle doktor olmuştur. (Tekeli, 2004)
Asistan olarak atandığı 1952 yılından itibaren, aralıksız olarak araştırmalarını sürdüren Tekeli’nin çeşitli dergilerde yayımlanmış birçok makalesi bulunmaktadır. Ayrıca konusu ile ilgili yurtiçi ve yurtdışında çeşitli toplantılara katılmış ve çeşitli bilimsel kurumlara üye olmuştur. (Unat, 2003)
Kanuni Sultan Süleyman'a sunduğu yapıtına dayanarak hazırladığı "16. Yüzyılda Saat Konstrüksiyonu ve Takiyüddin'in 'Mekanik Saat Konstrüksiyonuna Dair En Parlak Yıldızlar Adlı Eseri' adını taşıyan profesörlük tezi ile de 1967 yılında profesörlük unvanı kazanmıştır. (Tekeli, 2004)
1964'de 6 ay süreyle Paris'te araştırmalar yapmış ve 1967 yılında "16 yüzyılda Osmanlılarda Saat ve Takiyüddin'in 'Mekanik Saat Kontrüksiyonuna Dair En Parlak Yıldızları Adli Eseri ile profösörlük ünvanını almıştır. (Unat, 1992)
Çalışmalarını daha çok astronomi tarihi konusunda yoğunlaştırmış olan Tekeli, “Nasîrüddîn, Takiyüddin ve Tycho Brahe’nin Rasat Aletleri’nin Mukayesesi” başlığını taşıyan çalışmasıyla, 1956 yılında doktor, “Takiyüddîn’in Sidretü’l-Müntehâ Adlı Zîci ve XVI. Yüzyılda Batı’da Astronomi Alanındaki Çalışmalar” adını taşıyan çalışmasıyla, 1960 yılında doçent ve 1967 yılında sunduğu “XVI. Yüzyılda Osmanlılar’da Saat ve Takiyüddin’in Mekanik Saat Konstrüksiyonuna Dair En Parlak Yıldızlar Adlı Eseri” başlığını taşıyan takdim kitabıyla da profesör olmuştur. (Unat, 2003)
Tekeli 1962 yılında Paris'te düzenlenen Uluslararası Bilim Tarihi Kongresi'nde sunduğu konuşmasında, ("Solar Parameters and Certain Observational Methods of Taqi al-Din and Tycho Brahe", Ithawa, 26, VIII-2, Hermann-Paris 1962, International Congress of History of Science, 1962) Güneş'in eksantrite ve apsisler doğrusunun yıllık hareketine ilişkin Kopernik, Brahe ve Takiyüddin'in yapmış olduğu ölçüm değerlerini karşılaştırdı. Güneş'in eksantritesini Kopernik 1º 56', Brahe 2 9 2" 24" Takiyüddin 2 0 34" 6" 53" olarak, apsisler doğrusunun yıllık hareketini ise Kopernik 24", Brahe 45", Takiyüddin 63" olarak belirlemişlerdi. Tekeli, Takiyüddin'in Güneş'in parametreleri hesabında en yaklaşık değerleri elde ettiğini bu çalışmasında gösterdi. (Unat & Tekeli, 2015)
İstanbul Rasathanesi’nin rasat araçlarını tanıtan Takiyyüddin’in Âlât-ı Rasadiyye li-Zîc-i Şehinşâhiyye (Araştırma, Cilt 1, 1963, s. 71-122) ve Merâgâ Gözlemevi’nin gözlem araçlarını tanıtan Urdî’nin Risale fi Keyfiyet el-Ersâd (Araştırma, Cilt 8, 1972, s. 1-171) adlı eleştirel metin yayınlarıyla da Ortaçağ İslâm Dünyası’nda kurulmuş olan iki önemli gözlemevinin dünyaca tanınmasını sağladı. (UNAT, 2019)
Takiyüddin’in Güneş parametrelerinin hesaplanmasına yönelik astronomik hesaplarını inceledi ve 16. yüzyılda bu alanda en önemli çalışmanın Takiyüddin tarafından gerçekleştirildiğini kanıtladı. Kopernik ve Takiyüddin’in trigonometri çalışmalarını karşılaştırdı. Ayrıca Takiyüddin’in mühendislik alanındaki çalışmasını da Türkçe ve İngilizce olarak hazırlayarak mekanik saat tarihinde Takiyüddin’in müstesna bir yeri olduğunu gösterdi. (UNAT, 2019)
1960 yılında Takiyüddin’in Sidret ül-Müntehâ Adlı Zîci ve 16. yüzyılda Astronomi Alanındaki Çalışmalar adlı doçentlik tezi ve 1967 yılında On Altıncı Asırda Osmanlılarda Saat ve Takîyüddîn’in “Mekanik Saat Konstrüksüyonuna Dair En Parlak Yıldızlar Adlı Eseri adlı profesörlük teziyle Osmanlı astronomine ilişkin bilinenleri değiştirdi. Bu çalışmalar sayesinde basit bir astrolog olarak tanınan Takiyüddin, 16. yüzyılın en önemli astronomlarından bir olarak dünya astronomi tarihinde yerini aldı. (UNAT, 2019)
1993 yılında Tekeli’nin öncülüğünde liseler için ders kitabı olarak hazırlanan Bilim Tarihi adlı kitap kaleme alındı. Bu kitap daha sonra Tekeli’nin öğrencileri tarafından geliştirilerek 1993 yılında Bilim Tarihi adıyla basılacak, bunu 1997 ikinci baskısı, 1999’da üçüncü baskısı (Bilim Tarihine Giriş adı ile) ve 2008’de de dördüncü baskısı izleyecektir. (UNAT, 2019)
1971 yılında RCD davetlisi olarak İran’a giden Tekeli’ye 1973 yılında UNESCO’nun Nicolas Copernicus’un Doğumunun 500. yılı nedeniyle hazırladığı program çerçevesinde Nikola Kopernik 1473-1973 adlı kitaba yapmış olduğu katkılar dolayısıyla Polonya hükümeti tarafından bir plaket verildi. (UNAT, 2019)
Bilim adamı olarak alanında dünyaca tanınmış bir kimse olan Sevim Tekeli, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde 1982-1993 yılları asasında Felsefe Bölümü Başkanlığı’nı yürütmüştür. Ayrıca Fakülte Yönetim Kurulu üyeliği ve dekan vekilliği gibi çeşitli idarî kademelerde görev yapmış ve Fakülteyi temsilen Ankara Üniversitesi Senatosu’nda çalışmıştır. (Unat, 2003)
2002 yılında Tekeli iki öğrencisiyle birlikte (Melek Dosay Gökdoğan ve Yavuz Unat) on üçüncü yüzyılın ünlü Türk mühendisi Cezerî’nin mühendislik alanındaki eserini Türkçeye kazandırdı. (UNAT, 2019)
Amerika, Avusturya, Fransa, İngiltere, Suriye, Hindistan ve Pakistan ile ülkemizde toplanan uluslararası bilim ve Tarihi ve astronomi tarihi kongrelerine birer Tebliğle katılmış ve Yurt içinde muhtelif kentlerde konferanslar vermiştir. Ayrıca 1971'de RCD davetlisi olarak İran’a gitmiştir. (Unat, 1992)
1977 yılında İngiltere’ye giderek ve üç ay boyunca araştırmalar yapan Tekeli, 1983 yılında Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Felsefe Bölümü ve Bilim Tarihi Anabilim Dalı başkanlıklarına getirildi. Aynı yıl Bilim Tarihi Anabilim Dalı başkanlığını Esin Kâhya’ya bıraktı. Tekeli, 1993 yılında yaş haddinden dolayı emekli oluncaya kadar Felsefe Bölümü başkanlığı görevini sürdürdü (UNAT, 2019)
Türk-Arap İlişkileri Vakfı'nda, Türk Felsefe Derneği'nde ve Türk Bilim Tarihi Kurumu'nda kurucu üyelikte bulunan hocamız Sevim Tekeli, ayrıca, 7 yıl boyunca Atatürk Kültür Merkezi'nde asli üye, bir süre yürütme kurulu üyeliği ve Bilim ve Felsefe Kolu başkanlığı görevlerini yürütmüştür. . (Unat, 1992)
Prof. Dr. Sevim Tekeli akademik hayatı boyunca Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi'nde çesitli yönetim görevlerinde bulunmuştur. 1991 yılında yaş haddi nedeniyle emekli olmuştur. . (Tekeli, 2004)
Onun Ardından
2004 yılında Tekeli’nin anısına çeşitli makaleleri ve bildirilerinin yayımlandığı bir armağan kitabı yayımlandı (Prof. Dr. Sevim Tekeli’ye Armağan, Makaleleri ve Bildirileri, Ankara 2004). (UNAT, 2019)
22 Aralık 2004 tarihinde sekseninci yaşına girecek olan Sevgili Sevim Tekeli'ye bir armağan vermeyi düşündüğümüzde, onun çeşitli bilimsel dergilerde ve dış kaynaklı ansiklopedilerde yayımlanmış alan makalelerinin bir kitap haline getirilmesinin en anlamlı hediye olabileceği kanısına vardık. Onun, 1956 yılında başlayan Osmanlı Bilim Tarihi ve Astronomisi konusundaki yazılarını içeren bu kitap, bu konuda çalışma yapacak olan genç araştırmacıların kolayca ulaşabilecekleri bir kaynak olmasının yanı sıra Prof. Dr. Sevim Tekeli'nin Osmanlı Bilim Tarihi ve Astronomi Tarihine yapmış olduğu katkıları da sırasıyla gözler önüne serecek bir sunum olacaktır. (Tekeli, 2004)
Kaynakça:
-Unat, Y. (Nisan 1992). Bilim Ve Felsefe Metinleri, cilt 1 sayı 1, 5-28.
-Tekeli, S. (2004). Prof. Dr. Sevim Tekeli’ye Armağan, Makaleleri ve Bildirileri.
-Unat, Y. (2003) Türkiye’de Bilim Tarihi Araştırmalarının Dünü ve Bugünü, Ankara, 100-102
-Unat, Y. & Tekeli, S. (2015). Astronomi Tarihi Çalışmaları ve Prof. Dr. Sevim Tekeli. Dört Öge , (7) , 3-14 .